ساختار مورفولوژیک گیاه
ساختار ظاهری گیاه، بیان‌گر خصوصیات مورفولوژیکی یک ژنوتیپ در یک دوره زمانی معین است و می‌توان آن را با توجه به معیارهای مختلفی (مثل نوع رشد رویشی یا زایشی، مدل انشعابات، محل قرارگیری ساختارهای زایشی) که از طریق مشاهده رشد شاخه‌ها و سایر قسمت‌های گیاه در طول دوره زمانی معین به دست می‌آیند، بررسی نمود و اطلاعاتی در مورد قوانین رشد و گلدهی گیاه به دست آورد، درواقع ساختمان گیاه، توصیفی پویا از الگوی رشد آن گیاه، از ابتدای رشد تا مرحله بررسی، در غیاب عوامل محدود کننده است.

ساختار مورفولوژیکی گیاه توت‌فرنگی برخی از ویژگی‌های ثابت مربوط به الگوی رشد توت­‌فرنگی را نشان می‌دهد، در این ساختار رشد شاخه‌های زایشی همیشه پس از تولید گل آذین متوقف می‌شود و ادامه رشد فقط در شاخه‌های جانبی (رشد سمپادیال) انجام می­شود، این در حالی است که شاخه‌های رویشی به عنوان استولون (رانر یا ساقه رونده) رشد می‌کنند.

تنوع ساختمان گیاه به چگونگی توزیع و موقعیت ساختارهای رویشی و زایشی در امتداد محور اصلی گیاه مربوط می‌شود، به خاطر انعطاف پذیری بالای توت‌­فرنگی، ویژگی‌های ساختاری گیاه در حال رشد با توجه به ژنوتیپ، سن گیاه، شرایط محیط رشد و تکنیک­‌های کشت تغییر می‌کند.

با تغییر عناصر در دسترس گیاهان می‌­توان پاسخ آن‌ها را به‌طور مداوم مورد مطالعه قرار داد زیرا رشد رویشی و یا رشد زایشی در توت‌­فرنگی به شدت وابسته به شرایط محیطی است.

گیاهان را می­‌توان در سیستم­‌های مختلف تولید نشا به گونه ای تربیت نمود که در دوره‌های پیش بینی شده تحت سیستم‌های مختلف تولید، تعداد و توزیع متفاوتی از شاخه‌ها، گل آذین‌ها و استولون‌ها را ارائه دهند.

تأثیر شرایط محیطی بر القای گلدهی در گیاه
القاء گلدهی در توت‌­فرنگی با توجه به ارقام مختلف گیاهی، نسبت به ترموفتوپریود (دوره نور و دما) حساس است و به دسته‌های دائمی یا چهارفصل (ارقام متحمل یا روز بلند و ارقام روزخنثی) و غیر دائمی یا دارای گلدهی فصلی (روزکوتاه یا بهاره) طبقه‌بندی می‌شوند.

ارقام غیردائمی، فقط یک محصول در بهار و تابستان تولید می­‌کنند که در نتیجه القاء گلدهی در اواخر تابستان تا پاییز سال قبل رخ داده است، یعنی زمانی که شرایط ترموفتوپریودیک برای شروع القاء گلدهی مناسب است.

نتایج تحقیقات گوناگون نشان داده است که القاء گلدهی، به روزهای كوتاه (كمتر از 11 تا 16 ساعت) یا درجه حرارت پایین (9 تا 21 درجه سانتی‌گراد، دمای بهینه 15 تا 18 درجه سانتی‌گراد)، نیاز دارد.

انواع نشا توت‌فرنگی
با توجه به این موضوع، سه نوع نشا یا رانر توت‌فرنگی را می­‌توان معرفی نمود.

توت‌فرنگی روز کوتاه (Short day)
این ارقام تنها در زمانی که طول روز کمتر از 13 تا 14 ساعت باشد و در صورتی که شرایط دمایی مساعد باشد، گلدهی خواهند داشت، از این ارقام می­‌توان کامینورل، السانتا، فستیوال و کاماروسا را نام برد.

توت‌فرنگی چهار فصل یا روز خنثی (Day neutral)
این ارقام در صورت مساعد بودن دما، در تمام فصول سال، تولید گل می‌­نمایند و طول روز تأثیری بر گل‌دهی آن‌ها ندارد، از این ارقام نیز می‌توان به سان آندریاس، آلبیون، سلوا و آروماس اشاره نمود.

توت‌فرنگی چهار فصل یا همیشه بار (Ever bearing)
این ارقام توت‌فرنگی در صورتی که شرایط دمایی مساعد باشد در بهار و پاییز گل‌دهی می‌نمایند و از این ارقام می­‌توان اورست، فلامنکو و الکساندریا را نام برد.

نکات مهم در رابطه با ارقام توت‌فرنگی
با توجه به رقم، دما و طول روز حداقل تعداد 7 تا 14 چرخه روز کوتاه پی در پی، برای القاء گلدهی ضروری است.

در شرایط روزبلند، مریستم رأسی همچنان به رشد رویشی ادامه می‌­دهد و بسیاری از رانرها از جوانه‌های جانبی رشد می‌کنند، زیرا واکنش‌ها و نیازهای گیاهی در رشد رویشی و رشد زایشی، متفتوت یکدیگر است.

ارقام چهارفصل، میوه بیشتری در طول سال تولید می­‌کنند، این موضوع به دلیل حساسیت متفاوت به طول روز (برای القاء گلدهی) در شرایط مختلف دمایی، رخ می‌­دهد.

شروع گل زمانی امکان پذیر است که طول روز از 12 ساعت (برای ارقام روزبلند) بیشتر باشد یا گیاه حساسیت خاصی نسبت به فتوپریود (ارقام روزخنثی) نداشته باشد و در این میان شرایط دمایی نیز نقش بسیار تعیین کننده‌ای در القاء گل‌دهی در گیاهان دارد، بنابراین، یک طبقه بندی کاملاً مشخص و ثابت، برای ارقام مختلف بر اساس پاسخگویی آن‌ها به طول روز نمی‌تواند کافی باشد.

در دمای پایین، اکثر ژنوتیپ‌ها واکنش روزخنثی نشان می‌دهند اما پاسخ آن‌ها به فتوپریود در دماهای بالاتر متفاوت و قابل تشخیص است، بنابراین، درجه حرارت بر رفتار ارقام روزکوتاه و روزخنثی در رابطه با فتوپریود تأثیر می‌گذارد.

علاوه بر این، گرمای طولانی مدت (بالاتر از 26 تا 30 درجه سانتی‌گراد) می­‌تواند به‌طور کامل یا جزئی، تشکیل گل را در گیاه با هر نوع فتوپریود، متوقف کند، بنابراین، در عرض‌های جغرافیایی پایین (مناطق گرمسیری و استوایی)، کشت سودآور توت‌فرنگی تنها در مناطقی امکان پذیر است که درجه حرارت در ارتفاعات پایین‌­تر باشد و یا حداقل دارای یک فصل سرد باشند.

شرایط ترموفتوپریودیک که باعث ایجاد گل در گیاهان روزکوتاه می‌­شود، معمولاً فقط در اواخر فصل تابستان و اوایل پاییز مؤثر است و این موضوع نشان می‌دهد که سایر عوامل فیزیولوژیک تا چه اندازه در کنترل گیاهان نقش دارند، به عنوان مثال اگرچه طی نمودن دوره سرمایی برای القای گلدهی در توت‌فرنگی ضروری است اما سرمازدگی می‌تواند مانع از القای گلدهی در بهار ‌شود.

علاوه بر این، مریستم‌های گیاهی با توجه به شرایط فیزیولوژیکی به عوامل القا کننده گل حساس هستند، وقتی رشد انتهایی کاهش می‌یابد پذیرش این عوامل (عوامل القاء کننده گل‌دهی) از سوی گیاه، افزایش می­‌یابد.

بنابراین رفتار گیاه (رشد رویشی یا زایشی) را می‌توان با تغییر عوامل زیادی که در رشد گیاه دخیل هستند، تغییر داد، از جمله این عوامل می­‌توان به عوامل غیر زنده، عوامل زراعی، عوامل تغذیه‌ای، عوامل محیطی و یا وجود استرس اشاره کرد و می‌توان فرض کرد که این عوامل تعیین می‌کنند که یک اثر غیرمستقیم اصلی در تغییر قدرت کل گیاه چه نقشی می‌­تواند داشته باشد.

بار نهایی محصول پس از القای گلدهی در گیاه مشخص می‌شود. در طی فرایند تمایز، هنگامی که گل‌ها در رأس بوته تشکیل می‌­شوند، هوای معتدل (18 درجه سانتی‌گراد) می­‌تواند باعث افزایش گلدهی در گیاه شود.

تفاوت‌های کلی در ساختار ظاهری گیاهان، با توجه به حساسیت آن‌ها به فتوپریودیسم در بین ارقام مختلف قابل مشاهده است به عنوان مثال گیاهان روزکوتاه و روزخنثی غالباً یک شاخه گل­دهنده را تولید می­‌کنند، در حالی که ارقام چهارفصل تعداد بیشتری شاخه گل­دهنده تولید می‌­کنند.

چرخه رشد و انعطاف پذیری گیاهان در فصل برداشت
تکنیک‌های پرورش توت‌­فرنگی، خصوصیات مختلفی را در گیاهان ایجاد می‌کند و به کشاورزان این امکان را می‌­دهد که بتوانند از استراتژی‌های مختلفی برای برنامه ریزی کشت خود استفاده کنند. انواع گیاهان با ساختار مورفولوژیکی متفاوت می‌­توانند امکان استفاده از چرخه‌های متفاوت رشد و باروری را در اختیار کشاورز قرار دهند.

گیاهان کاشته شده در سینی برای کاشت در فصول مختلف بعد از سرمادهی آماده هستند، این گیاهان با دریافت سرما ممکن است حداقل دو یا سه جوانه تمایز یافته گل را تولید کنند و از پتانسیل خوبی برای باردهی برخوردارند. این گیاهان در مزارع باز، از نظر تعداد میوه و عملکرد، وضعیت خوبی دارند و می‌­توانند مثل گیاهان فریگو و حتی در برخی موارد بهتر عمل نمایند.

مشخصات گیاهان فریگو (Frigo)
این گیاهان در زمستان در دمای پایین مثل یخچال و در شرایط خواب زمستانی نگهداری می‌شوند و در اواخر زمستان و در طول بهار تا تابستان در دسترس هستند.

گیاهان فریگو، به‌طور معمول همگی در مکان جدید به خوبی استقرار می­‌یابند. این گیاهان در 7 تا 8 هفته پس از کاشت بارور می‌شوند، به همین دلیل، می‌توان از برداشت آن‌ها در تاریخ کاملاً مشخص اطمینان داشت و برای آن برنامه‌ریزی نمود، همچنین این گیاهان در سال‌های بعد، از عملکرد بسیار مناسبی برخوردار خواهند بود، بر همین اساس این گیاهان را در زمان ارائه در کلاس‌های مختلف، طبقه‌بندی می‌کنند.
انتظار می‌رود گیاهان پرورش یافته در سینی کشت پس از انتقال به زمین با تولید بیش از یک گل‌­آذین، توانایی باردهی بالقوه بالایی (حدود 500 تا 800 گرم میوه در گیاه) داشته باشند. در نیم‌کره شمالی، نشاها به ترتیب از اوایل ماه اردیبهشت تا اوایل مرداد ماه (برای ارقام دیر برداشت)، با برداشت از اواسط تیر تا اوایل مهر در مزرعه باز و برداشت در طول پاییز در شرایط محافظت شده (مثل تونل‌های پلاستیکی) کاشته می‌شوند.

این گیاهان با پتانسیل زراعی بالایی که دارند بهتر است زود کاشته شوند تا رشد مناسبی داشته باشند و بتوانند میزان باردهی خود را ارتقا دهند. کاشت دیرهنگام در بهار و تابستان ممکن است به دلیل درجه حرارت بالا باعث کاهش عملکرد شود.

1. ایجاد تغییر در گیاهان در زمان تولید نشا
اولین فرصت برای تربیت گیاه و بهبود ساختمان گیاه و در عین حال افزایش قدرت و توانایی تولید میوه، در زمان تکثیر گیاه و با کنترل شرایط رشد می­‌باشد.

آگاهی از عوامل مؤثر محیطی، برای ایجاد تغییر در رفتار گیاهان، با استفاده از تکنیک‌های مختلف پرورش گیاهان بسیار مهم است و از این طریق می‌­توان برای جلو انداختن گلدهی و یا ایجاد تأخیر در القای گل و همچنین به دست آوردن تعداد بالاتر و یا پایین‌تر گل اقدام نمود.

در حقیقت، بسیاری از تکنیک‌های در حال پیشرفت برای تولید نشا (از جمله استفاده از تنش کنترل شده)، می‌توانند در دست‌کاری ساختار ظاهری گیاه، تحریک به القای گل و تمایز در گیاه مؤثر باشند، زیرا این تکنیک‌ها با جنبه‌های مختلف رشد گیاهان (مانند سرعت رشد، نسبت ساقه به ریشه و تعادل کربن) در تعامل هستند.

با استفاده از روش‌های مختلف رشد، می‌توان گیاهان را در معرض محرک‌­های گلدهی قرار داد و یا حساسیت گیاه را نسبت به شرایط القائی محیط، افزایش داد و به این ترتیب گیاهانی با تعداد مختلف شاخه، استولون، گل آذین یا گل تولید کرد، البته باید توجه نمود که زمان استفاده از یک تکنیک خاص از نظر تعامل آن با مرحله فیزیولوژیکی گیاه و اندام‌های آن بسیار مهم است.

2. دوره نوری و دمایی
یكی از مؤثرترین ابزارها برای ایجاد تعادل بین رشد رویشی و رشد زایشی در توت‌فرنگی، کنترل ترموفتوپریود است و کنترل این عوامل محیطی می‌­تواند نقش مهمی در القای گلدهی در گیاه داشته باشد.

مدت زمان دسترسی به نور را می‌توان با استفاده از نور مصنوعی افزایش داد و شرایط روزبلند را برای گیاهان روزکوتاه اعمال نموده و گلدهی را در این گیاهان به تأخیر انداخت و یا گیاهان روزبلند را تحریک به تولید بیشتر گل نمود، همچنین با اضافه کردن یک لایه پوششی موقت (برای کاهش مدت دریافت نور)، می‌توان شرایط روزکوتاه را برای گیاه شبیه سازی نمود.

اختلاف طبیعی در دمای بین روز و شب در مقایسه با یک درجه حرارت ثابت، تأثیر بیشتری بر کنترل تعادل رشد در گیاه دارد. با استفاده از نوسان دما می‌توان شرایط طبیعی برای القاء گلدهی را فراهم کرده و گیاه را پیش از موعد، وادار به گلدهی نمود. وقتی نوسانات دمایی بین 15.6 تا 26.7 درجه سانتی‌گراد (دمای شب و روز) باشد، القاء گل در مقایسه با دمای ثابت 21 درجه سانتی‌گراد یا بالاتر، بیشتر خواهد بود.

درجه حرارت زیر 15.6 درجه سانتی‌گراد در اواخر تابستان و اوایل پاییز در مناطق سردسیر معمول است اما این دما کمتر از حد مطلوب برای تمایز گل­‌ها است و باعث تأخیر در گلدهی می‌شود.

محل پرورش نشا و کاشت توت‌فرنگی
در طول دوره پرورش نشا یا انتقال آن به نقاط خاص (با ارتفاع یا عرض جغرافیایی متفاوت)، می‌­توان شرایط فتوپریودیک و حرارتی را کنترل نمود.

در اروپا، گیاهان در محیط هایی که شرایط برای القاء گلدهی مطلوب است (مثل ارتفاعات رشته کوه‌های آلپ، مناطق مرتفع 800 تا 1200 متر در اسپانیا و یا مناطق شمالی به دلیل نوسانات حرارتی بین روز و شب و دمای پایین تابستان) کشت و تکثیر می‌شوند.

در اواخر شهریور و اوایل مهرماه و پس از سرمادهی، گیاهان را می‌توان در مناطق گرم‌تر (به عنوان مثال در جنوب ایتالیا یا اسپانیا) یا در ارتفاع پایین‌تر نشا کرد. در واقع، یک محیط دارای دمای ملایم برای القاء مداوم گل‌دهی و تولید طولانی تر گل مناسب است، در این شرایط، تولید گل برای تمام طول پاییز گرم ادامه دارد و اوج گلدهی (مرتبه دوم و سوم) بر روی تاج‌های فرعی صورت می‌گیرد و باعث افزایش تعداد کل گل آذین در گیاه می‌شود.

اگر کاشت تا خنک تر شدن هوا به تعویق افتد و فتوپریود کوتاه تر باشد، رشد رویشی گیاه کاهش می‌یابد و فقط یک گل‌آذین در هر گیاه قادر به شکل گیری خواهد بود. در مقابل، اگر تکثیر تحت شرایط نوری طولانی مدت و دمای نسبتاً زیاد انجام شود، القاء گل کاهش می‌یابد و رشد رویشی و تولید رانر (ساقه رونده یا استولون)، افزایش خواهد یافت.

محیط کشت همچنین رشد گیاه را اصلاح می‌کند، به عنوان مثال، در مناطق خنک‌­تر در مقایسه با مناطق دارای زمستان گرم‌تر، گل آذین‌های بیشتری در امتداد محور اصلی گیاهان تشکیل می‌شود. در آب و هوای گرمسیری، خصوصاً در مناطق کم ارتفاع، درجه حرارت می‌تواند بسیار بالا باشد و باعث کاهش رشد رویشی گیاهان شود، در نتیجه این گیاهان در مقایسه با گیاهانی که در ارتفاعات بالاتر و در شرایط با گرمای کمتر پرورش می‌­بابند، برگ‌های کمتری رشد می‌کنند.
سرمادهی
سرمادهی (دمای بین 0 تا 10 درجه سانتی‌گراد) برای غلبه بر خواب (حالت رکود) لازم است، همچنین این دماها در افزایش رشد رویشی و تشکیل برگ و ساقه رونده جدید، مؤثر هستند؛ بنابراین، در تولید گلخانه‌­ای می‌توان با سرمادهی مناسب از کاهش قدرت رویشی گیاه جلوگیری نمود، البته با استفاده از نور مصنوعی می‌توان کمبود سرما را جبران کرد زیرا روزهای طولانی می‌توانند جایگزین دوره سرمایی شوند.

اگر دمای پایین بیش از حد طولانی (بیش از 200 روز) شود، مقدار قند و نشاسته کاهش می‌یابد، همچنین باعث کاهش تعداد گل ­آذین و گل‌های در حال ظهور می‌شود.

نگهداری طولانی مدت در دمای پایین و در نتیجه کاهش مقدار کربوهیدرات منجر به ایجاد تنش در گیاه می‌­شود و در برخی از گیاهان ممکن است منجر به گل‌دهی زودرس شود.

کیفیت نور
کیفیت نور و شدت آن در تنظیم گلدهی به‌ویژه در گیاهان روزکوتاه مؤثر است. این ویژگی‌های نوری را می­‌توان با استفاده از لایه‌های پوششی یا چراغ‌های مصنوعی خاص در حد نرمال حفظ نمود. جوانه‌های گل، تحت تأثیر ترکیب طیف تابشی قرار دارند، به‌طوری که شبکه‌های قرمز و آبی نور، دارای اثر مهارکننده بر روی تولید جوانه‌ها در گیاه هستند.

تامین مواد غذایی
تأمین مواد مغذی، به ویژه، نسبت بین نیتروژن و فسفر (افزایش فسفر می­‌تواند تولید ریشه‌ها را افزایش دهد در حالی که افزایش نیتروژن بیشتر در افزایش بخش سبزینه ای گیاه مؤثر است)، نقش عمده‌ای در تعادل رشد گیاه دارد و درنتیجه می‌تواند وسیله ای برای اصلاح ساختمان گیاه در طول تکثیر در مراکز تولید نشا و افزایش رشد گیاه باشد. در دسترس بودن نیتروژن در فصل رشد، بر شکل گیری و رشد اندام‌های جدید تأثیر می‌گذارد.

برنامه تغذیه باید به روش‌های مختلفی مدیریت شود و بسته به زمان تغذیه و میزان رشد گیاه، با افزایش نیتروژن، مقدار تولید استولون و شاخساره، قابل افزایش است، افزایش تشکیل استولون، ممکن است القاء گلدهی در گیاه را به تأخیر انداخته یا به‌طور کامل از آن جلوگیری نماید، در مقابل، مصرف زیاد مواد غذایی اگر پس از شروع شرایط روزکوتاهی انجام شود، می‌تواند اثر القائی (القاء گلدهی) را افزایش دهد که درنتیجه آن میزان تولید میوه، افزایش خواهد یافت، همچنین مصرف مواد غذایی می‌تواند باعث تقویت گیاه پس از باردهی گل‌­آذین شود که افزایش فعالیت مریستم‌های نهفته جانبی و تشکیل شاخه‌های گل دهنده جدید را در پی خواهد داشت. با افزایش نیتروژن بعد از گلدهی، تشکیل شاخه در قسمت بالایی گیاه تحریک شده و تعداد کلی گل‌آذین‌­ها افزایش خواهد یافت، همچنین مدت­ زمان دوره برداشت محصول افزایش خواهد یافت.

کم بودن نیتروژن در دسترس گیاه، رشد رویشی را کاهش می‌دهد و حساسیت گیاه را در مقابل شرایط القائی افزایش می‌دهد. همچنین نتایج برخی از تحقیقات نشان داده است که تغذیه بسیار زیاد در طی فرآیندهای القایی و تمایز گل به ویژه در اوایل پاییز، مطلوب نیست و ممکن است رشد مریستم از حالت زایشی به حالت رویشی برگردد و تعداد گل‌ها کاهش یابد.

گزارش شده است که منبع مواد تغذیه ای نیز بر رشد گیاهان تأثیرگذار است. به ویژه، افزودن مواد آلی (مثل کودهای گاوی، طیور، گوسفند و…) باعث افزایش برگ و تأخیر در زمان گلدهی در مقایسه با کودهای معدنی می‌شود.

بستر رشد
بسترهای کشت از نظر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی (مثل pH، هدایت الکتریکی، تخلخل و ظرفیت نگهداری آب) متفاوت هستند و این خصوصیات ممکن است بر دسترسی آب و مواد مغذی برای گیاه و فعالیت ریشه تأثیر بگذارند.

استفاده از بسترهایی که دارای مواد غذایی نیستند (مثل کوکوپیت، پیت ماس، پشم سنگ، ماسه، پرلیت و …)، نیاز به تنظیم دقیق تغذیه دارد، در صورت عدم تغذیه مناسب، علاوه بر کاهش رشد رویشی گیاه، تعداد برگ و گل‌­آذین، تولید گل و عملکرد نهایی نیز در مقایسه با بسترهای دارای خاک تورب کاهش خواهد یافت. همچنین در صورتی که ظرفیت نگهداری آب در بستر کشت پایین باشد، حتی اگر خاک تورب به بستر اضافه شده باشد، رشد گیاه کاهش خواهد یافت.

نکته: در صورتی که به بستر خاک تورب، کمپوست نیز اضافه شود باعث تقویت خاک خواهد شد.

توت ­فرنگی یکی از بهترین میوه­ های مناطق معتدله و از میوه­ های بسیار پرطرفدار است که در سال ­های اخیر به‌شدت مورد توجه مصرف کنندگان قرار گرفته است و از آنجا که تولید توت ­فرنگی در مقایسه با بسیاری از میوه ­ها، برای کشاورزان سودآوری بالایی دارد، تولید این محصول نیز به‌صورت روزافزون در حال افزایش است.

توت ‌فرنگی در مقابل گرما مقاومت کمی دارد و درنتیجه تولید آن در مناطق گرم نیاز به استفاده از تکنولوژی­ های پیشرفته و گلخانه‌های مدرن دارد و مناطقی که دارای آب و هوای خنک‌تری باشند، می­توانند با هزینه کمتر به عملکرد بیشتر و محصول باکیفیت‌تری دست یابند و درصورتی‌که شرایط اقلیمی برای تولید این محصول فراهم باشد، سوددهی بالایی داشته و تولید آن به کشاورزان عزیز توصیه می­شود.

اصلاح نژاد نقش زیادی در تولید ارقام جدید توت­ فرنگی داشته است و در حال حاضر خصوصاً در گلخانه‌ها ارقام بسیار پر محصولی مورد کشت و کار قرار می­گیرند که از نظر کیفی نیز در سطح بالایی قرار دارند. در بخش اول این مقاله قصد داریم تا پس از معرفی توت­ فرنگی و ارقام آن، عملکرد توت ­فرنگی را بررسی نموده و سپس برخی از برنامه‌های به‌نژادی در جهان را که بر روی این محصول انجام شده توضیح دهیم و برخی از ارقام تولید شده در این برنامه­ ها را معرفی نماییم، امیدواریم این مطالب مورد توجه و استفاده شما قرار گیرد.گیاه‌شناسی
توت‌ فرنگی از جنس (Fragaria)، یک گونه اکتاپلوئید است که از هیبریداسیون دو گونه اکتاپلوئید وحشی (Fragaria chiloensis و Fragaria virginiana) مشتق شده است. این گیاه دارای رشد علفی و ساقه‌های رونده (استولون) است و برگ ­های آن از نوع سه برگچه‌ای خشن و کرک دار است، رنگ برگ­ ها معمولاً سبز تیره است ولی در برخی ارقام نیز شفاف است. گل­ ها دارای پنج گلبرگ است که در انتها به یک زائده کوچک متصل بوده و معمولاً سفید رنگ‌ هستند، همچنین تعداد پرچم ­ها حدود 20 عدد است.
تعداد مادگی­ ها زیاد و به‌طور مارپیچی بر روی نهنج قرار گرفته‌اند. مادگی گیاه از فندقه‌های جدا از هم که هریک دارای تخمدان با شکل راست و کوتاه است تشکیل شده و در هر تخمدان یک تخمک وجود دارد، درواقع بذر به تعداد فندقه‌ها تولید می‌شود. بعد از تلقیح گل، گلبرگ‌ها می ­ریزند و نهنج به‌تدریج رشد نموده و شکل گوشتی به خود می‌گیرد.

نکته: اگر لقاح به‌طور کامل انجام نشود، تعداد فندقه‌ها کاهش یافته و ممکن است میوه به‌صورت نامتقارن رشد کند.زمان کشت توت ­فرنگی
در صورت کاشت بذر، نشاء توت فرنگی از اواخر پاییز تا اوایل بهار قابل جابجایی و انتقال به محل اصلی است، در صورتی که توت فرنگی در پاییز کشت شود، تابستان سال بعد می توان از آن رانر گرفت و این رانر ها در پاییز در زمین کشت شده و در بهار سال بعد شروع به گلدهی خواهند نمود. جوانه های گل در فصل پاییز با کوتاه شدن طول روز به وجود می آیند ولی به علت سرمای زمستانه، گل ها تا فصل بهار ظاهر نمی شود.

بر اساس زمان گل دهی و میوه دهی، گیاهان توت‌ فرنگی در دو گروه کلی قرار می­گیرند:

گروه بهاره (June bearing)
ارقامی از توت‌ فرنگی که در گروه بهاره قرار می‌گیرند، در مناطق معتدل کشت می­شوند این ارقام برای تولید گل و میوه در فصل بهار نیاز به گذراندن یک دوره سرما دارند. همه ارقام بهاره به‌طور هم­زمان میوه تولید نمی‌کنند و ممکن است زودرس و یا دیررس باشند.

این ارقام از نظر نیاز به طول روز برای گلدهی، روزکوتاه هستند، یعنی با افزایش طول روز (از اواسط بهار به بعد)، از گلدهی این گیاهان کاسته می‌شود و به‌تدریج گلدهی متوقف می‌شود، از طرفی با افزایش طول روز و همچنین افزایش دما در این ارقام توت ‌فرنگی، باعث افزایش شکل‌گیری و رشد ساقه‌های رونده در گیاه می­شود.

همیشه بار Ever Bearing
ارقام چهارفصل توت ‌فرنگی برخلاف توت ‌فرنگی‌های بهاره، حساسیت زیادی به طول روز ندارند، یعنی در تمامی فصول سال قادر به تولید گل هستند. پس از چیدن میوه‌ها در عرض 1 تا 2 هفته، مجدداً میوه‌های جدید شکل می ­گیرند، البته میوه‌های ارقام چهارفصل در مقایسه با ارقام بهاره، ریزتر هستند و به همین دلیل بازارپسندی کمتری دارند و ازنظر تجاری محبوبیت چندانی ندارند و همچنین به خاطر تولید دائمی میوه، با گذشت زمان روز به روز ضعیف ­تر می‌شوند.

از طرفی اگرچه این ارقام حساسیتی نسبت به طول روز ندارند ولی در مقابل شرایط نامساعد دمایی عکس ­العمل نشان می­ دهند و در این ارقام میزان تولید گل در دمای نامناسب کاهش می­ یابد. بر همین اساس ارقام چهارفصل توت ­فرنگی در اواخر تابستان در مقایسه با اواسط تابستان، میوه‌های درشت‌تری تولید می‌کنند.

نکته: به‌طورکلی ارقام توت ‌فرنگی همیشه بار در مقایسه با ارقام توت ‌فرنگی بهاره، در برابر سرمای زمستان حساس­ ترند و در طول زمستان با خطر آسیب بیشتری مواجه می ­شوند.

نکته تولید رانر (ساقه‌های رونده که در تکثیر توت‌ فرنگی نقش دارد)، در ارقام چهارفصل، معمولاً در روزهای بلند و دمای معتدل، انجام می­شود.
عملکرد
یکی از ویژگی ­های مهم و کلیدی برای پرورش دهندگان توت­ فرنگی، بازده بالای گیاه است.

برخی از عوامل مؤثر در تعیین عملکرد عبارت‌اند از:

تعداد گل و درنتیجه تعداد میوه‌ها
اندازه میوه‌ها
استقامت و مقاومت گیاه در برابر تنش­ ها و بیماری‌ها

نماتد چیست؟
نماتدها حیوانات کرمی شکل کوچکی هستند که در تمام نواحی که آب به مقدار جزئی وجود داشته باشد زندگی و فعالیت می کنند، نماتدها غالباً با میکروسکوپ قابل مشاهده هستند و بیشتر در خاک حضور دارند.

نماتدها بسته به نوع خود می توانند انگل جانوران، گیاهان و یا گندخوار باشند. از بین نماتد ها نماتدهای انگل گیاه اغلب خاک زی بوده و به ریشه گیاهان حمله می کنند. نماتد های گیاهی با استفاده از اندام نیشی شکل خود در دهان (استایلت) از شیره گیاهان و یا محتویات سلول گیاهان تغذیه می کنند.
نماتدهای خسارت زای مرکبات
نماتد های مختلفی از گونه های مختلف می توانند به مرکبات حمله و از آنها تغذیه کنند. انواع گونه های خانواده Tylenchidea، خانواده Pratylenchidea (مولد زخم)، خانواده Meloidogynidea (مولد گره ریشه) و خانواده Longidoridea می توانند به روش های مختلف از ریشه مرکبات تغذیه و به آنها خسارت وارد نمایند.

معمولا خسارت نماتدهای یاد شده به اندازه ای نیست که خطر حادی برای درختان ایجاد نمایند اما دسته ای از نماتدهای متعلق به خانواده Tylenchulidea که به نماتدهای قلوه ای مشهور هستند می توانند خسارات بسیار سنگینی به این درختان وارد کنند.

نام علمی این آفت Tylenchulus semipenetrans می باشد. مهمترین آفت نماتدی مرکبات است و مبدا آن جنوب شرق آسیا است اما در تمامی نواحی دنیا گسترش یافته است. دلیل این انتشار گسترده، صادرات نهال های آلوده به سایر نقاط جهان و عدم رعایت قرنطینه بوده است. دامنه میزبانی این نماتد گسترده بوده و به درختان زیتون، انگور و خرمالو نیز حمله ور می شود.
چرخه زندگی نماتد قلوه ای مرکبات
نماتد Tylenchulus semipenetrans دارای سه مرحله تخم، چهار سن لاروی و نماتد بالغ در مراحل زندگی خود است. لارو های سن یک و دو در داخل تخم ایجاد و لارو سن دو از تخم خارج می شود. اکثر جمعیت این نماتد را ماده ها تشکیل می دهد و حدود 20 درصد جمعیت شامل نر ها است. نرها تغذیه ندارند و لذا خسارت زا نیستند و تنها در ایجاد تنوع ژنتیکی در جمعیت دخیل هستند.

لاروهای سن دو ماده به سمت ریشه ها جلب شده و از آنها به مدت دو تا سه هفته تغذیه میکنند. این لاروها تا حدود یک سوم طول بدن خود به داخل ریشه وارد می وند در حالی که مابقی بدن آنها خارج از ریشه قرار گرفته است. با سه بار پوست اندازی از لاروهای سن دو، لارو سن سه، لارو سن چهار و در نهایت نماتد بالغ ایجاد می شود. در طی این پوست اندازی ها و تغذیه از گیاه، نماتد کرمی شکل، آهسته آهسته متورم شده و به خصوص در قسمتی از بدن که بیرون از ریشه قرار گرفته است به شکل قلوه (کلیه – لوبیا) در می آید.

نماتد ماده بالغ در این مرحله چندین سلول ریشه را در اختیار خود قرار داده و ایجاد تغییر در عملکرد آن ها سبب تغییر شکل ظاهری ریشه و متورم شدن ریشه می شوند. ماده ها در حالی که می توانند بدون حضور نر تولید مثل کنند، از آنجایی که دستگاه تولید مثلی آنها در فضای خارجی ریشه قرار گرفته می توانند توسط افراد نر نیز بارور شوند. پس از باروری حدود 100 تخم در یک ماده ژلاتینی که خارج از بدن ماده ها تشکیل می شود، گذاشته شده و این چرخه زیستی ادامه می یابد.

مدت زمان تخم تا تخم این چرخه بسته به شرایط محیطی و تغذیه ای بین 4 تا 8 هفته است. بنابراین در طول سال این نماتد می تواند 6 تا 12 نسل تولید نماید. به عبارت دیگر یک تخم می تواند طی یک سال به 1200 تخم تبدیل شود و این میزان طی 5 سال به 60000 تخم برسد . بنابراین نرخ رشد این آفت به شدت بالا خواهد بود. لارو های سن دو تازه خارج شده از تخم بدون تغذیه می توانند تا یک سال در خاک زنده بمانند و درجه حرارت 20 تا 30 درجه سانتی گراد برای رشد و تغذیه آنها بسیار مساعد است.
علائم و خسارات نماتدهای مرکبات
مهمترین علامت این آفت بروز زوال تدریجی در درختان مرکبات است. این عمل به دلیل گسترش تدریجی عارضه روی ریشه و کم شدن مواد غذایی گیاه به واسطه آن است. بنابراین در این خصوص هر چه درخت قوی تر و مسن تر باشد علائم در آن دیرتر بروز پیدا می کند.

نشانه وجود نماتد در گیاه
مهمترین نشانه وجود نماتد زوال تدریجی درخت است اما چون این زوال می تواند به واسطه سایر عوامل نیز ایجاد گردد بنابراین نمیتواند به طور قطعی مشخص کننده وجود نماتد در روی گیاه به عنوان یک آفت باشد. در ایجاد زوال سایز برگ ها و میوه ها کوچکتر شده، برگ ‌ها زرد رنگ و یا رنگ پریده می شوند و ممکن است پیچ بخورند، سرخشکیدگی نیز می تواند اتفاق بیقتد. برای بررسی دقیق تر این آفت بایستی حتما ریشه ها باز و مشاهده شوند.

ریشه های آلوده به نماتد معمول ضخیم تر و تیره تر از ریشه های سالم هستند و با بررسی میکروسکوپی میتوان بدن متورم شده نماتدهای ماده و یا ماده ژلاتینی روی سطح ریشه را مشاهده کرد. ضمنان به دلیل همین ماده ژلاتینی معمولا در ریشه های آلوده خاک به سطح ریشه چسبیده و به راحتی تمیز نمی شوند.

میزان زوال درخت بستگی به فاکتورهای مختلفی دارد: سن درخت، رقم درخت، کیفیت خاک و تغذیه، میزان ویرولانس نماتد، جمعیت آن و حساسیت پایه درخت از جمله این موارد است.

درختانی که به نماتد آلوده می شوند معمولا نسبت به عوامل دیگر نظیر شوری، سرما، گرما، خشکی و سایر بیماری ها مقاومت کمتری دارند.

نهال مرکباتی که در خاکهای تقریبا آلوده به نماتد (با جمعت کم) کاشته می شوند ممکن است تا چندین سال علامتی از بیماری از خود نشان ندهند اما با توجه به مطلبی که قبلا گفته شد، چون نماتدها نرخ رشد تصاعدی دارند ممکن است این علائم در سال های چهارم تا پنجم بعد از کشت بروز پیدا کند.
رصد نماتد در باغ و نحوه نمونه گیری
قبل از تاسیس باغ و یا تجهیز مجدد باغ با درختان جدید آنالیز خاک برای یافتن این دسته از نماتدها حیاتی است. این آنالیز به شما کمک خواهد کرد تا در مورد خسارت نماتد و مدیریت آن هوشمندانه تر عمل کنید. در باغات قدیمی و مستقر شده هم آنالیز خاک شما را کمک می کند تا بروز علائم احتمالی را به حضور نماتد مربوط کنید.

بهتر است برای نمونه گیری از یک متخصص گیاهپزشکی کمک بخواهید و اگر امکان آن را نداشتید مراحل زیر را انجام دهید:

در مورد باغ قبل از تاسیس، ابتدا بسته به مساحت، زمین خود را تقسیم بندی کنید بهتر است هر قسمت را حدود 1000 متر مربع در نظر بگیرید و نقاط نمونه گیری را به صورت تصادفی انتخاب کنید. اگر باغ تاسیس شده است به دنبال نواحی برای نمونه گیری باشید که علائم نماتد در آن مشهود است.
در صورت نمونه گیری از گیاهان آلوده یک یا چند نمونه از گیاهان سالم هم برای مقایسه تهیه کنید.
اگر سیستم آبیاری شما قطره ای است در زیر قطره چکان ها حفره نمونه برداری را ایجاد کنید و اگر آبیاری به نحوه دیگر است از زیر سایه انداز گیاه استفاده کنید. یادتان باشد که برای نمونه گیری به دنبال ریشه های تازه تشکیل شده هستیم.
حفره ای به عمق 10 تا 40 سانت حفر کنید، 10 سانت اول خاک را کنار بگذارید و مابقی را در یک کیسه مشکی درب بسته با مشخصات نمونه گیری تحویل آزمایشگاه دهید. مشخصات شامل محل و عمق نمونه گیری، تاریخ و شخص نمونه بردار است.
آزمایشگاه پس از بررسی نمونه خاک شما، جمعیت و نوع نماتد ها را توسط آزمایشات مخصوص و تشخیص میکروسکوپی، مشخص و به شما اطلاع خواهد داد.
گرچه وجود حتی یک عدد نماتد قلوه ای مرکبات برای شروع بیماری زایی کافی است ولی معمولاً اگر تعداد لاروهای سن دو در 100 گرم از خاک باغ شما بیش از 300 عدد باشد، حتما بایستی نسبت به مدیریت جمعیت آن با روش های کنترلی اقدام کنید. اگر این مقدار بیش از 1500 عدد باشد، خسارت زایی نماتد به شدت بالاست و اگر خواهان تاسیس باغ مرکبات هستید بایستی در تصمیم خود تجدید نظر کنید.
مدیریت نماتدهای مرکبات
کنترل زراعی
بهداشت زراعی مهمترین راه پیشگیری از ورود نماتد های مرکبات به باغات شماست. رعایت بهداشت علاوه بر اینکه روشی کاملاً اقتصادی است، باعث می شود تا باغ شما برای مدت طولانی بارور و به دور از آفات و بیماری ها باشد. از جمله روش های زراعی موارد ذیل را می توان نام برد:

1- استفاده از نهال های گواهی شده فاقد نماتد و یا استفاده از ارقام مقاوم مرکبات به نماتد.

2- کاشت نهال مرکبات در زمین های فاقد آلودگی نماتدی.

3- جلوگیری از ورود آب های آلوده از باغات اطراف به زمین.

4- پاکسازی ادوات کشاورزی مشترک با باغات دیگر قبل از ورود به باغ.

5- کشت گیاهان زراعی قبل از تاسیس باغ مرکبات در زمینی که قبلاً باغ مرکبات بوده است به مدت حداقل 3 سال.

6- استفاده از پایه مقاوم به نماتد:

معمولا پایه های نارنج سه برگی مقاومت خوبی به نماتد مرکبات و بیماری هایی مثل فایتوفترا دارند. پایه های هیبرید با اینکه به بسیاری از بیماری مثل تریستزا مقاومت دارند اما مقاومت خوبی به نماتدها از خود نشان نداده اند.

7- تغذیه مناسب:

هرچه سلامت و تغذیه عمومی گیاه بیشتر و بهتر صورت بگیرد، احتمال آسیب هلی جدی ناشی از حمله نماتد نیز کمتر خواهد بود. استفاده از کودهای حاوی فسفر، پتاسیم و کود کلسیم به گیاه کمک میکند تا سلامت عمومی بهتری داشته و با استفاده از ترکیبات آلی به خصوص هیومیک اسید ها مب توان حجم ریشه های تازه تشکیل شده را افزایش داد تا مقاومت گیاه به جمعیت بالای نماتد بیشتر شود.

8- شخم خاک پای درخت هم سبب هوادهی بهتر و کاهش جمعیت نماتدها در خاک می شود.

9- آفتاب دهی زمین پس از پوشش کف باغ با پلاستیک مشکی در تابستان نیز یکی از راه های مناسب برای کاهش جمعیت نماتدهای خاک است. این عملیات بایستی حداقل 30 تا 45 روز ادامه داشته باشد.

10- استفاده از یخ آب زمستانه نیز سبب کاهش جمعیت لارو های سن دو خاک می گردد.

کنترل بیولوژیک
بسیاری از قارچ ها و باکتری های خاکزی می توانند با راندمان بالایی سبب کاهش جمعیت نماتدهای مرکبات در خاک شوند. از جمله این موارد می توان به باکتری های گونه باسیلوس و پاستوریا و قارچ های گونه هیرسوتلا، پسیلومایسس، نماتوفورا و ورتیسیلیوم اشاره کرد.

کنترل شیمیایی
اگر زمین شما از قبل آلودگی به نماتد داشته و جمعیت آن به حدی است که بایستی مبارزه شیمیایی با آن صورت بگیرد. سموم تدخینی مخصوص نماتد در این خصوص استفاده می شود. متام سدیم، کلروپکرین، ولوم پرایم، آبامکتین و اکسامیل از جمله ترکیبات شیمیایی موثر بر نماتدها هستند که در درمان نماتدهای مرکبات نیز کاربرد دارند. استفاده از سموم شیمیایی تنها با نظر گیاهپزشک و بعد از بازدید باغ و نتایج آزمایش امکان پذیر است. بسیاری از سموم نماتدکش برای سلامتی انسان و سایر حیوانات بسیار مضر بوده و لذا حتما بایستی تحت نظر کارشناس تهیه و مصرف شود.

تمیز کردن سالانه
قبل از استفاده از مس یا آهک، اولین قدم در محافظت از درختان میوه در برابر آفات و‌بیماری‌ها، پاک‌سازی کردن محیط است.

برگ‌ها و میوه‌های قدیمی ممکن است تخم‌های زمستان گذران آفات یا هاگ موجود در بیماری‌ها را در خود جای دهند. با جمع‌آوری میوه‌های خراب و برگ‌های افتاده از اطراف گیاهان مثمر، اسپورها (هاگ‌ها) را از بین می‌برید.

از میوه و برگ‌ها برای مالچ استفاده نکنید، زیرا آن‌ها همچنان منبع آلوده شدن مجدد هستند، گرچه می‌توانند به صورت کمپوست گرم درآیند. اگر وقت ندارید یک کمپوست گرم درست کنید (جایی که برای از بین بردن هاگ و تخم آفات تا 60 درجه سانتی‌گراد گرم شود) کافی است آن‌ها را در باغ دفن کنید یا آن‌ها را بسوزانید.

میوه و برگ‌ها را در عمق نیم متر درون گودال در خاک دفن کرده که در آنجا می‌توانند بدون گسترش مشکلات پوسیده شوند.
هرس درختان جهت شکل دادن در آینده
هنگامی‌که درختان برگ‌ریز در زمستان بدون برگ هستند، شاخه‌های ضعیف، مرده، شکسته یا ساییده شده به ‌راحتی دیده و هرس می‌شوند. این نه تنها ظاهر گیاه را بهبود می‌بخشد، بلکه مناطقی را که هدف قارچ‌ها و باکتری‌ها و آفات تخم‌گذار است به راحتی هدف قرار می‌دهد و از بین می‌برد. اطمینان حاصل کنید که تجهیزات هرس شما تمیز است، بنابراین سطح زخم‌ها ناهموار نیست. برای جلوگیری از شیوع هرگونه بیماری باکتریایی و ویروسی در یک باغ، وسایل هرس را بین هرس هر درخت یا بوته استریل کنید. برای این کار تیغه‌ها را به مدت 30 ثانیه در محلول ضدعفونی‌کننده فرو ببرید. از روغن درخت چای که گران است اما کارآمد است یا از Clensel (ضدعفونی‌کننده تجاری) استفاده کنید.

در روش دیگر، شما می‌توانید ضدعفونی‌کننده خود را با مخلوطی که از یک قسمت سفیدکننده خانگی و 99 قسمت آب تشکیل شده درست کنید. هرگز زخم‌های هرس را روی درختان رنگ نکنید. ثابت‌ شده است که داروهای زخم بیش از آنچه که گفته می‌شود درمان می‌کنند، مشکلات ایجاد می‌کنند. زخم‌های هرس اگر تنها بمانند به طور طبیعی بهتر بهبود و ترمیم می‌شوند.
شستشوی خوب
بسیاری از آفات و بیماری‌های رایج به دلیل قرار گرفتن تخم‌ها و هاگ‌ها به صورت پنهان در پوست و شکاف‌های پوست، در حال استراحت هستند. تعادل را با استفاده از روشی موسوم به “شستشوی زمستانی”، روی همه درختان میوه و درختچه‌های برگ‌ریز، از سیب و انجیر گرفته تا هلو و انار، تنظیم کنید. این روش درمانی همچنین برای گیاهان زینتی مانند گل رز و یاسمن معطر که در اواخر سال دچار مشکلات قارچی می‌شوند نیز اعمال می‌شود.

اسپری بردو و گوگرد آهک و روغن زمستانه معمولاً از شستشوهای زمستانی محسوب می‌شود که در کنترل اسپورهای قارچ (هاگ‌ها) همراه با تخم اکثر حشرات آفت و کنه‌ها بسیار مؤثر هستند.

Yates Fungus Fighter یک اسپری قارچ‌کش مورد تائید ارگانیک است که بر پایه هیدروکسید مس ساخته شده است، اما در حال حاضر برای کنترل تخم آفات ثبت نشده است.
ساخت گام‌به‌گام اسپری بردو و شستشوی درختان با آن
اگر درختان زیادی برای درمان دارید، ساخت اسپری بردو برای خود مقرون‌به‌صرفه است. مراحل پروفسور Millardet را دنبال کنید و اسپری آلی بردوکس خود را بسازید، یا یک قارچ‌کش بر پایه مس بخرید. در اینجا نحوه ساخت آن آورده شده است.

¾ فنجان آهک ساختمانی را با 2.25 لیتر آب در یک سطل پلاستیکی مخلوط کنید. از سطل‌های فلزی استفاده نکنید زیرا مخلوط با فلز واکنش می‌دهد. با قاشق چوبی یا پلاستیکی خوب هم بزنید.
یک سطل پلاستیکی جداگانه بردارید، ½ فنجان سولفات مس را که از فروشگاه‌های مواد شیمیایی یا فلز آلات خریداری کرده‌اید، اضافه کنید، سپس 2.25 لیتر آب اضافه کنید. کاملاً هم بزنید، سپس این مخلوط را درحالی‌که مرتباً هم می‌زنید، درون آب آهک بریزید. اسپری بردو بلافاصله آماده استفاده است.
مخلوط را در یک سم‌پاش بریزید. تمام سطوح گیاه به‌خصوص شکاف‌های پوست را کاملاً مرطوب کنید. اسپری بردو (و گوگرد آهک) ته نشین می‌شود، بنابراین هر از گاهی سم‌پاش را تکان دهید.
هر اسپری را که روی چمن یا شاخ و برگ‌های دیگر پاشیده می‌شود، با استفاده از آب شیرین بشویید. سم‌پاش‌ها را با توجه به نازل‌ها کاملاً با آب گرم و صابون تمیز کنید.
اسپری بردو و گوگرد آهک برگ‌ها را می‌سوزاند، به همین دلیل باید آن‌ها را در خواب زمستانی قبل از باز شدن جوانه‌ها یا برگ‌های گل استفاده کرد.
اسپری روغن زمستانه در زمان خواب (Dormant Spray Oil)
یک روش موثر برای محافظت از درختان میوه در برابر آفت های زمستان گذران و تخم های آنها، پاشیدن روغن زمستانه در دوره خواب درخت در اواخر زمستان یا اوایل بهار است.

وقتی هدف ما داشتن یک درخت میوه سالم و پربار باشد، دو کار بزرگ وجود دارد که می‌توانید برای کمک به درخت انجام دهید. یکی از این موارد، انتخاب و نگهداری یک مکان تمیز و ایده آل برای رشد است. برای جلوگیری از رقابت مواد مغذی و آلودگی آفات و بیماری‌ها، به‌طور منظم هرگونه علف‌های هرز و بقایای محصول را حذف کنید. روش دیگر ارائه مراقبت‌های پیشگیرانه است، مانند پاشش روغن در زمان خواب درختان است.

بهترین زمان برای سم‌پاشی درختان میوه با روغن خاموش اواخر زمستان یا اوایل بهار است. این تلاش به محافظت از درختان در برابر آفات زمستان گذاران، لارو و تخم آن‌ها کمک می‌کند که باعث موفقیت در کنترل آفات در طول فصل رشد می‌شود.
نکته: از پاشش روغن در هنگام پیش‌بینی مه، باران، یخبندان یا هوای بسیار سرد خودداری کنید. روغن باید در شرایطی که هوا در یک روز بدون باد و دما بالاتر از 7 درجه سانتی‌گراد است استفاده شود. در هنگامی‌که دما کمتر از 4.5 درجه سانتی‌گراد (40 درجه فارنهایت) است از پاشش روغن جدا خودداری کنید.

قبل از افزودن روغن زمستانه به مقدار آب موردنظر، خوب تكان دهید. کاملاً مخلوط ‌کنید (نسبت مخلوط و غلظت آن بسته به نوع درختانی که سم‌پاشی می‌کنید متفاوت خواهد بود خواندن و دنبال کردن کلیه دستورالعمل‌های چاپ‌شده برای اطلاعات خاص ضروری است.)

اطمینان حاصل کنید که روغن کل سطح شاخه‌ها و تنه را پوشش داده است (زیرشاخه‌ها را از دست ندهید!)

برای درختان سیب، گلابی، هلو، شلیل و زردآلو بعد از هرس زمستانه، گوگرد آهک استفاده کنید. یک هفته بعد روغن زمستانه را استفاده کنید. در اولین نشانه از متورم شدن جوانه‌ها اسپری با مایع مس (نسل جدید بردو) را انجام دهید و دوباره یک هفته بعد اسپری را اعمال کنید. زمان این اسپری مهم است. برای زردآلو پس از برداشت دوباره اسپری را انجام دهید.

مراقبت زمستانی مرکبات
اگرچه مرکبات در زمستان همیشه‌سبز هستند، اما در این زمان از سال، ‌نیاز به مراقبت دارند. درختان مستقر که به بیماری ملانوز یا بیماری پوسیدگی قهوه‌ای آلوده شده‌اند نیاز به مراقبت ویژه دارند. ابتدا مالچ‌های قدیمی و میوه‌های افتاده را بردارید. این مواد زائد را به کمپوست گرم تبدیل کنید یا دفن کنید زیرا به بیماری آلوده می‌شوند. مالچ تازه را در اطراف درختان قرار دهید، مطمئن شوید که مالچ به تنه درخت برخورد نمی‌کند.

استفاده از مالچ
یک لایه مالچ تمیز به ضخامت 5 سانتی‌متر به شکستن چرخه عفونت کمک می‌کند. مالچ تازه جدا از خنک کردن خاک، کنترل علف‌های هرز و حفظ رطوبت، خطر پاشیده شدن هاگ قارچ در خاک آلوده توسط باران (آبیاری) به برگ‌های مرکبات سالم را کاهش می‌دهد.
درمان بیماری
هر درخت مرکبات آلوده به بیماری ملانوز یا بیماری پوسیدگی قهوه‌ای باید زمستان با هیدروکسیدمس شسته شود. اطمینان حاصل کنید که تمام قسمت‌های درختان مرکبات کاملاً خیس شده‌اند، به خصوص قسمت‌های زیرین برگ، پوست و شکاف پوست.

از بین بردن حشرات و سوسک‌ها
اگر با باگ‌های متعفن (حشرات و سوسک‌ها) مانند باگ نارنجی-برنزی یا باگ مرکبات مشکل‌ دارید، زمستان نیز زمان کنترل این آفات است. در اواسط زمستان با استفاده از روغن باغبانی دو بار درختان را اسپری کنید. اسپری بر پایه روغن به ویژه در برهم زدن مراحل پورگی حشرات بسیار خوب است، تعداد قابل توجهی از حشرات بالغ را نیز به طرز چشمگیری کاهش می‌دهد.

در مناطق گرم و خشک، مرکبات را بخصوص در هوای بادی مرتباً آب دهید، اما تا بعد از پایان گلدهی به آن‌ها کود ندهید. نیتروژن زیاد مرکبات را به سقط میوه جنینی ترغیب می‌کند و رشد سرسبز و برگی آن تنها شته‌های منتقل کننده ویروس را به خود جلب می‌کند.

جمع‌بندی
فصل زمستان وقتی درختان برهنه و بدون برگ باشند، اسپری‌های مبتنی بر مس و آهک نمی‌توانند شاخ و برگ‌ها را بسوزانند یا به شکوفه‌ها آسیب برسانند، اما می‌توانند بیماری‌هایی را که در انتظار شرایط گرم‌تر هستند، از بین ببرند. بسیاری از آفات و بیماری‌های رایج به دلیل قرار گرفتن تخم‌ها و هاگ‌ها به‌صورت پنهان در پوست و شکاف‌های پوست، در حال استراحت هستند. تعادل را با استفاده از روشی موسوم به “شستشوی زمستانی”، روی همه درختان میوه و درختچه‌های برگ‌ریز، از سیب و انجیر گرفته تا هلو و انار، تنظیم کنید.

این روش درمانی همچنین برای گیاهان زینتی مانند گل رز و یاسمن معطر که در اواخر سال دچار مشکلات قارچی می‌شوند نیز اعمال می‌شود. اسپری بردو و گوگرد آهک معمولاً از شستشوهای زمستانی محسوب می‌شود. هر دو در کنترل اسپورهای قارچ (هاگ‌ها) همراه با تخم اکثر حشرات آفت و کنه‌ها بسیار مؤثر هستند.